10-р хэсэг: Макробиотик хүнс

Макробиотик гэдэг нь Грекээс орчуулагдвал макро (том, урт), биос (амьдрал) буюу урт удаан амьдрал гэсэн утгатай үг. Макробиотик амьдралын хэв маяг нь Инкас (Incas), Хан Гүрний Хятад үндэстэн зэрэг олон орны уламжлалт ёс заншилд хэрэглэгдсээр ирсэн бөгөөд одоо ч Азийн зарим орнуудад хэрэглэгдсээр ирсэн. Макробиотик амьдралын хэв маяг нь зөвхөн хоолны дэглэмээр зогсохгүй. Энэ нь улирал, цаг агаар, тухайн хүний биеийн идэвхитэй байдал зэргийг авч үздэг философи юм. 

Макробиотикууд нь тухайн газарт ургасан бүхэл үр тариа, ургамал, далайн замаг, исгэсэн бүтээгдэхүүнүүд, жимс зэргийг инь, янгийн тэнцвэрийг нь зохицуулан хэрэглэдэг. Эдгээрт ханасан өөх-тос багатай, салс үүсгэдэггүй, эслэг, уургаар баялаг хүнснүүд ордог. Энэхүү дэглэм нь биеийн орчныг шүлтшүүлдэг, шим тэжээлээр баялаг байдаг. Дараах хэдэн зарчмууд нь Макробиотик хоолны дэглэмийн гол зарчмууд юм. 

1.    Органик, тухайн газар шороонд ургасан хүнсийг аль болох хэрэглэх.

2.    Биеийн дотоод тэнцвэрт зохицохгүй хүнсний бүтээгдэхүүнүүдийг хоолны дэглэмээсээ хасах. Энэ нь шарсан, хэт цэвэршүүлсэн, боловсруулсан, өнгө оруулагч, хадгалалт удаашруулагчдыг нэмсэн хүнснүүдийг хэрэглэхгүй гэсэн үг юм. Элсэн чихрээс зайлсхийж, тропикийн чихэр ихтэй жимснийхээ хэрэглээг багасгах хэрэгтэй. Хийжүүлсэн ундаа, каффейныг хоолны дэглэмээсээ хасах. Сүүн бүтээгдэхүүнийг хэрэглээнээс хасах ба тараг, кефир гэх мэт өсгөвөрлөсөн хүнсний бүтээгдэхүүнүүдийг хэрэглэж болно.

3.    Хүнсний бүтээгдэхүүнийг тэдний бүхэл (whole) байдлаар хэрэглэх. Энэ нь шинэ бүтээгдэхүүнүүдийг авч, тэднийг аль болох бага боловсруулж, шим тэжээлт бодисын хэмжээг аль болох хадгалж хэрэглэхийг хэлнэ. Жишээ нь үр тарианы бүтээгдэхүүн дотроос аль болох хар гурил, бор, гурвалжин будаа, хөх тариа зэргийг хэрэглэж, цагаан талх, гоймон, цагаан будаанаас татгалзах.

4.    Хоолоо сайн зажилж идэх. Зажлах нь эслэг ихтэй, үр тарианы бүтээгдэхүүн ихтэй хоолны дэглэмийн үед их чухал ач холбогдолтой. Үр тариа нь байгалиасаа хүчиллэг шинж чанартай бөгөөд шүлтлэг орчинтой шүлстэй нэгдэж, хүчиллэг шинж нь багасдаг. Сайн зажлах нь хоол боловсролтонд ч голлох үүрэгтэй. Шүлсэн дэх энзим нь хоолыг боловсруулж эхэлдэг. 

Үр тариа

Аль болох цэвэршүүлээгүй хүнсийг сонгон хэрэглэх. Цагаан гурил, цагаан талх, гоймонгоос татгалзаж, бор будаа, овьёос, арвай, шар будаа, гурвалжин будаа, хөх тариа, хар гурил зэргийг хэрэглэх хэрэгтэй. 

Хүнсний ногоо, жимс

Эдгээрийг түүхийгээр буюу болгож хэрэглэнэ. Салатанд түүхийгээр идэх буюу оливийн тос, лемоны шүүстэй цуг бага зэрэг жигнээд хэрэглэж болно. Солонгын 7 өнгийн хүнсний ногоог идэх хэрэгтэй боловч хамгийн их бие махбодийг шүлтшүүлэх чадвартай нь ногоон өнгийн ургамлууд байдаг. Жимснүүдээс шүлтшүүлэх шинж чанар ихтэй нимбэг, авокадо, улаан лооль, киви, априкот, тоор, гуанууд, гүзээлзгэнэ болон бусад жимсгэнүүдийг сонгон хэрэглэнэ. 

Шош буурцаг

Шош буурцаг нь уургын сайн эх сурвалж болдог. 

Далайн ногоон ургамлууд

Мисо шөл, будаатай хоолнуудад далайн байцаануудыг хэрэглэж хэвших. 

Далайн гаралтай хүнс

Хэрвээ та цагаан хоолтон (vegetarian) бол далайн гаралтай бүтээгдэхүүнүүд нь уургийн, В12 аминдэм, омега эссенциал өөхний хүчлүүдийн сайн эх сурвалж болж чаддаг. Салмон, макерел, сардин, туна зэрэг загаснуудыг сонгох нь зүйтэй. 

Өөх-тоснууд

Далдуу модны самрын тосыг хоол хийхдээ, экстра виржин оливийн тосыг маслоны оронд мөн хүйтэн боловсруулалт (cold pressed)-ын аргаар гаргаж авсан тосыг салат, зуушинд хэрэглэх нь зүйтэй. 

Самар, үрнүүд

Давслаагүй, түүхий самар буюу үрийг өдөр бүр атга дүүрэн идэхийг зөвлөдөг. Түүнчлэн салат, хоол, смуути зэрэгт хийж болно. Алмонд, бразил самар, хушга, наран цэцгийн үр, сесами үр зэрэг нь омега-3 тосны хүчлүүдийн гол эх сурвалжууд юм. 

Ус

Өрөөний температурт байгаа, цэвэршүүлсэн ус ууж байх хэрэгтэй. Ялангуяа өглөөг усаар угтахад буруудахгүй. Учир нь өглөөд бие махбодь хамгийн их усгүйжсэн байдаг. 

Ургамлын гаралтай цай

Шинэхэн гаа, ногоон цай, төрөл бүрийн ургамлын цэцэг, навчаар цай бэлтгэн ууж байх хэрэгтэй. Түүнчлэн шитаке, рейши мөөгнүүд, түүхий сауеркраут зэргийг хэрэглэж байх нь эрүүл мэндэд тустай. 

Эх сурвалж

Food matters, Detox and Rejuvenation guide, pages 42-44